Με όλα αυτά, που ακούει και βλέπει κανείς να γίνονται σε σχέση με τα λεγόμενα κόκκινα δάνεια κυριολεκτικά ζαλίζεται. Νόμοι, Κώδικες δεοντολογίας, νομοσχέδια, αρχές, εξουσίες, συμβούλια, προτάσεις, συζητήσεις, απειλές, πλειστηριασμοί, έκνομες πρωτοβουλίες πολιτών και άλλα, σοβαρά και μη, έπληξαν ως τυφώνας το νού του και από άλλες πολλές αιτίες ήδη παραζαλισμένου έλληνα δανειολήπτη. Και λύσεις, περιέργως, δεν βρίσκονται.
Δεν λείπει, βέβαια, η καλή προς τούτο προαίρεση των ιθυνόντων. Είναι η σύγχυση, όμως, που επικρατεί μεταξύ τους για την εξεύρεση λύσεων σκοπιμότητας. Λύσεων, που θα αφήνουν –εί δυνατόν- και την πίττα απείραχτη και τον σκύλο χορτάτο. Περί δικαίου και δικαιοσύνης ελάχιστο το ενδιαφέρον και ο λόγος. Και, όμως, αυτό θα έπρεπε να είναι το μείζον θέμα σε ένα κράτος δικαίου. Η αναζήτηση δίκαιων λύσεων.
Προς την κατεύθυνση αυτή εκινείτο το προηγούμενο άρθρο του γράφοντος. Αναφέρθηκε εκεί, μεταξύ άλλων, πως, κατά τον αστικό μας κώδικα, ο δανειολήπτης, που βρίσκεται σε ανυπαίτια οικονομική αδυναμία να πληρώνει το δανειακό του χρέος, έχει το δικαίωμα να ζητεί από τα δικαστήρια, στρεφόμενος κατά των δανειστών του, μερική ή και ολική απαλλαγή του.
- Και, βέβαια, η ανυπαίτια αδυναμία του συνόλου σχεδόν των δανειοληπτών είναι υπό τις επικρατούσες συνθήκες δεδομένη.
Το αν τα δικαστήρια έχουν ήδη ανταποκριθεί σε σχετικά αιτήματα δανειοληπτών δεν είναι γνωστό. Η επικρατούσα γενικά σύγχυση στο θέμα, που επιτείνουν οι χωρίς, συνήθως, ειρμό και τέλος νομοθετικές πρωτοβουλίες, δεν φαίνεται να έχει επιτρέψει και στη δικαιοσύνη την πλήρη ορατότητα στην ορθή πορεία για τη δίκαιη λύση του ζητήματος.
Η δικαιολογημένη απαίτηση κάθε αδύναμου δανειολήπτη έναντι των τραπεζών
Η οικονομική κρίση, που βιώνουμε σήμερα οι έλληνες, σε συνδυασμό, ιδίως, με την υπονομευτική της εθνικής μας οικονομίας πιστωτική πολιτική των τραπεζών στο παρελθόν, δικαιολογεί, πάντως, την απαίτηση αυτή του κάθε αδύναμου δανειολήπτη, πρώτιστα δε έναντι των τραπεζών.
Από απόψεως, μάλιστα, δικαίου, δεν μπορεί ν’ αποτελεί ύψιστης σημασίας μέλημα, αν και αυτές, επίσης, οι τράπεζες, αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα.
- Δεν είναι δυνατόν να επιδιώκεται η διάσωση των τραπεζών με παραμερισμό των δίκαιων αιτημάτων των δανειοληπτών ή και με απειλές κουρέματος των καταθέσεων.
- Οι τράπεζες είναι επιχειρήσεις, που επένδυσαν σε καταστροφικές για τις ίδιες και για το γενικό συμφέρον δραστηριότητες.
- Θα έπρεπε, επομένως, να επωμισθούν, μόνες αυτές το βάρος των ζημιογόνων επιλογών τους.
- Δανειολήπτες και καταθέτες είναι απλοί άνθρωποι, που εμπιστεύθηκαν –γιατί έτσι τους έμαθαν- τις τράπεζές τους, ως «δημόσιες υπηρεσίες». Θα τους τιμωρήσει, για τον λόγο αυτό, το ελληνικό κράτος;
Ούτως εχόντων των πραγμάτων, σ’ ένα κράτος δικαίου, η διοίκηση δεν θα ανέμενε, βέβαια, να προσφύγουν οι πολίτες στη δικαιοσύνη, κατά εκατομμύρια, για να επιτύχουν την «σεισάχθεια» που δικαιούνται. Ούτε θα επεδίωκε να περιπλέξει την υπόθεση με φλύαρους νόμους και κώδικες και άλλα πολιτικά φληναφήματα. Θα έπραττε εκείνο, ακριβώς, που θα επέτασσε το ισχύον δίκαιο, με καθαρότητα, ταχύτητα και αποφασιστικότητα, για το κοινό όφελος.
Με έναν νόμο και ένα άρθρο, της μορφής, ίσως:
«Κάθε δανειολήπτης (φυσικό πρόσωπο) απαλλάσσεται προσωρινά, μέχρι την ατομική του οικονομική βελτίωση και κατά το ύψος αυτής, και οριστικά, μετά την πάροδο εικοσαετίας από την λήψη του δανείου του, από τις οφειλόμενες δόσεις ή από την υποχρέωση επιστροφής αυτού στο σύνολό του, κατά τα συμφωνηθέντα, όταν τα πραγματικά εισοδήματα του συγκεκριμένου δανειολήπτη και της οικογένειας του δεν υπερβαίνουν τις εύλογες δαπάνες διαβίωσης τους, κατά την ισχύουσα περί αυτών νομοθεσία.
Η εν λόγω απαλλαγή θα επέρχεται μόνον, αν το οικογενειακό, ως άνω, εισόδημα αποδεικνύεται ελλιπές, από το ετήσιο εκκαθαριστικό σημείωμα φορολογίας εισοδήματος, που ο δανειολήπτης υποχρεούται να διαβιβάζει ετησίως και χωρίς υπαίτια καθυστέρηση στον δανειστή του.
Για το διάστημα της προσωρινής απαλλαγής δεν θα οφείλονται τόκοι. Αν ο δανειολήπτης διαθέτει κατασχετή κινητή ή ακίνητη περιουσία, μπορεί να την μεταβιβάσει στον δανειστή ή ο δανειστής να επισπεύσει αναγκαστική εκτέλεση επ’ αυτής, όταν η απώλεια της για τον δανειολήπτη δεν μειώνει το ανταποκρινόμενο στις εύλογες δαπάνες εισόδημα του, η επιτευξόμενη, όμως, με τον τρόπο αυτό απόσβεση της οφειλής θα ανέλθει στο ποσό της εμπορικής αξίας του πράγματος, κατά τον χρόνο παροχής του δανείου, και δεν θα περιορισθεί στην τρέχουσα αξία του ή το πραγματικά εισπραχθησόμενο εκπλειστηρίασμα, αντίστοιχα».
Φυσικά, οι τυχόν υπάρχουσες εμπράγματες ασφάλειες, ως παρεπόμενα δικαιώματα του δανειστή, είτε θα εξακολουθήσουν να υφίστανται, είτε όχι, ανάλογα με την φύση και την χρονική ή ποσοτική έκταση της απαλλαγής, χωρίς να χρειάζεται άλλη, ειδική γι’ αυτές, πρόβλεψη.
Τα παραπάνω ισχύουν, ασφαλώς, και σε περίπτωση μεταβίβασης των απαιτήσεων των τραπεζών από δάνεια σε αγοράστριες εταιρίες ειδικού σκοπού(funds).
Ίδιες αξιώσεις των δανειοληπτών και απέναντι στα funds
Οι ίδιες, δηλαδή, αξιώσεις των δανειοληπτών περί απαλλαγής τους από τις οφειλές τους, μπορούν αναμφίβολα να ασκηθούν οποτεδήποτε και κατά των εταιριών αυτών. Ας μην περάσει, όμως, από το μυαλό κάποιων ότι το κράτος μπορεί να στερήσει τα δικαιώματα αυτά των δανειοληπτών με νέο νόμο, χάριν μιας δήθεν πλέον προσοδοφόρας για τις τράπεζες μεταβίβασης.
Ένας τέτοιος νόμος, στην περίπτωση αυτή, θα ήταν εξόχως αντισυνταγματικός και θα περιέπλεκε ακόμα περισσότερο τα πράγματα, αντί να προσφέρει πραγματική υπηρεσία στις τράπεζες.
Πρέπει, εν τέλει, να αναφερθεί ακροθιγώς και τούτο. Πρόσφατα, το πρόβλημα των κόκκινων δανείων συνδέθηκε, εκφοβιστικά, εκβιαστικά, επιτακτικά, με την επιδιωκόμενη ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και την απειλή κουρέματος των καταθέσεων (bail in). Ελέχθη, όμως, και παραπάνω, πως τα σχετικά θέματα δεν συνδέονται οπωσδήποτε μεταξύ τους από νομικής απόψεως. Πλείονα, ωστόσο, δεν μπορούν να λεχθούν στο πλαίσιο του παρόντος.
